Prostata: gdzie jest i jak o nią dbać? Objawy przerostu + leczenie

Prostata (gruczoł krokowy) to ważny element układu moczowo-płciowego u mężczyzn. Choć niewielki (zdrowa prostata waży zaledwie 4 gramy) – może być przyczyną duzych problemów. Przez środek prostaty przechodzi cewka moczowa – dlatego przerost tego niewielkiego gruczołu może prowadzić do problemów z oddawaniem moczu.

Szacuje się, że z przerostem prostaty mierzy się nawet 30% mężczyzn po sześćdziesiątce i 80% panów po osiemdziesiątce. Dowiedz się, jakie objawy powinny wzbudzić Twoją czujność, kiedy warto wykonać badania i jak Twoje codzienne nawyki mogą wpłynąć na zdrowie prostaty.

Z tego artykułu dowiesz się:

• Co to jest prostata?
• Funkcje prostaty
• Prostata – objawy przerostu
• Abstynencja seksualna a prostata
• Jakie są najczęstsze choroby prostaty
• Jak wygląda badanie prostaty
• Jak dbać o zdrowie prostaty
• 7 składników na wsparcie prostaty

Może Cię zainteresować:

• Omega-3 a cholesterol: jak kwas EPA dba o Twoje serce?
• Jak poprawić pamięć i koncentrację po 40. roku życia?
• Kolagen rybi: jaki wybrać? Najmocniejszy kolagen na stawy

Co to jest prostata?

Prostata, zwana gruczołem krokowym to organ wielkości orzecha włoskiego (waży od 7 do 16 g), zlokalizowany pod pęcherzem moczowym u mężczyzn. Po 40. roku życia prostata powiększa się. Jej lokalizacja sprawia, że ma wpływ na procesy związane z oddawaniem moczu i funkcjami seksualnymi.

Prostata występuje wyłącznie u mężczyzn – nie ma bezpośredniego żeńskiego odpowiednika. Kobiety posiadają struktury podobne do prostaty, czyli gruczoły przedsionkowe mniejsze (inaczej gruczoły przycewkowe albo gruczoły Skenego).

Sprawdź także: Ból kolana (stawu kolanowego): objawy, przyczyny i leczenie.

Budowa prostaty

Kształt tego gruczołu często porównuje się do kasztana jadalnego, albo do serca. To stosunkowo niewielki organ – przeciętna prostata jest wielkości orzecha włoskiego i waży od 7 do 16 g (po 40. roku życia prostata często powiększa się).

Prostata składa się z dwóch płatów – lewego i prawego. Otoczona jest elastyczną, włóknisto–mięśniową torebką, która kurczy się podczas ejakulacji. Wewnątrz znajduje się tkanka łączna i gruczołowa.

Prostata składa się z 4 stref:

• Strefa przejściowa – otacza proksymalną część cewki moczowej. Ta część gruczołu rozrasta się przez całe życie i to właśnie tu dochodzi do łagodnego rozrostu prostaty. Powoduje on problemy z oddawaniem moczu.
• Strefa obwodowa – tylna część gruczołu, którą można wyczuć przez odbyt. 70-80% nowotworów gruczołu krokowego rozwija się w tej strefie.
• Strefa centralna – otacza nasieniowody. Tylko 2,5% nowotworów prostaty rozwija się w tej strefie – jednak są one najbardziej agresywne.
• Zrąb mięśniowo–łącznotkankowy – który nie zawiera składników gruczołowych, a jedynie tkankę mięśniową i łączną.

Poszczególne strefy prostaty widoczne są w badaniach USG oraz na rezonansie magnetycznym, a także w badaniu histologicznym.  

Zobacz też: Regeneracja chrząstki stawowej: 5 metod i przyczyny uszkodzenia.

Funkcje prostaty

Prostata ma dwie zasadnicze funkcje:

• Wydziela płyn, który wchodzi w skład nasienia (ejakulat) – który stanowi nośnik dla plemników i wpływa pozytywnie na ich żywotność (również wewnątrz pochwy i macicy). Płyn wydzielany przez prostatę ułatwia zapłodnienie, chociaż nie jest do niego konieczny. To on nadaje zapach spermie.
• Przepycha nasienie przez cewkę moczową podczas wytrysku – mięśnie prostaty pomagają wepchnąć spermę do cewki moczowej i ułatwiają wytrysk. Nie są jednak do niego niezbędne.

Czy można żyć bez prostaty?

Gruczoł ten pełni w organizmie mężczyzny ważne funkcje, jednak nie jest niezbędna do życia. Lekarz może zaproponować usunięcie gruczołu krokowego (prostatektomię) w przypadku wystąpienia nowotworu prostaty. Najczęstsze skutki uboczne to zaburzenia erekcji i problemy z utrzymaniem moczu.  

Prostata – objawy przerostu

Objawy, które powinny wzbudzić Twoją czujność to m.in.: ból przy oddawaniu moczu lub podczas wytrysku, krew w moczu lub spermie, ból w dolnej części pleców. Jeśli zauważysz któryś z nich koniecznie skonsultuj je z lekarzem. Po 40. roku życia warto przynajmniej raz w roku wykonywać badanie prostaty.

Rozrost prostaty może zostać przyspieszony przez stan zapalny gruczołu krokowego i obniżenie poziomu testosteronu wraz z wiekiem. Powiększona prostata uciska na cewkę moczową – co z kolei może prowadzić do szeregu nieprzyjemnych dolegliwości.

Sygnały, które mogą świadczyć o problemach z prostatą:

• Odczuwasz ból penisa, jąder lub krocza.
• Zauważasz, że oddajesz mocz częściej, niż kiedyś.
• Czujesz ból podczas oddawania moczu lub wytrysku.
• Oddawanie moczu zajmuje Ci więcej czasu, niż wcześniej.
• Masz trudności z rozpoczęciem oddawania moczu.
• Częściej niż wcześniej wstajesz w nocy, żeby skorzystać z toalety.
• Masz zaburzenia erekcji.
• Zauważyłeś w moczu lub spermie krew.
• Odczuwasz ból w dolnej części pleców, biodra lub klatki piersiowej.

Jeśli zaobserwowałeś u siebie jeden lub więcej z powyższych objawów najlepiej skonsultuj się z urologiem (specjalistą od schorzeń układu moczowo–płciowego). Lekarz wykona lub zleci konieczne badania i wskaże Ci dalszy kierunek leczenia lub działania profilaktyczne.

Abstynencja seksualna a prostata

Abstynencja seksualna nie wydaje się bezpośrednio wpływać na zdrowie prostaty. Badania sugerują, że regularna aktywność seksualna może być korzystna, ale brak aktywności nie jest jednoznacznie związany z negatywnymi skutkami. Zdrowy styl życia i regularne badania prostaty są kluczowe.

[BADANIE]

W 2003 roku naukowcy z USA chcieli zweryfikować wyniki badań, z których wynikało, że objawy związane z łagodnym rozrostem prostaty mogą zostać nasilone przez nieregularne współżycie seksualne, lub całkowitą abstynencję seksualną.

W tym celu przeanalizowali badanie przeprowadzone w latach 1989 i 1990 na losowej grupie mieszkańców hrabstwa Olmsted (biali mężczyźni od 40 do 79 lat). Badani mężczyźni zaznaczali w kwestionariuszu, czy doświadczają objawów ze strony dolnych dróg moczowych oraz jak często mają wytrysk.

Z badania wynikało, że mężczyźni, którzy zgłaszali wytrysk przynajmniej raz w tygodniu, rzadziej doświadczali problemów z prostatą, niż mężczyźni, którzy deklarowali brak wytrysku.

Po weryfikacji wyników okazało się jednak, że wyniki badań nie były skorelowane z wiekiem. Innymi słowy: starsi mężczyźni częściej deklarowali brak wytrysku i częściej doświadczali problemów z dolnymi drogami moczowymi, jednak problemy te były związane raczej z wiekiem, niż z brakiem ejakulacji.

WYNIK: Zebrane dane sugerują, że częstotliwość wytrysku nie ma związku z łagodnym przerostem prostaty, ani częstszym występowaniem objawów ze strony dolnych dróg moczowych.

Jakie są najczęstsze choroby prostaty?

Jak wynika z badania profesora Zbigniewa Izdebskiego na choroby gruczołu krokowego zapadają najczęściej mężczyźni po 45. roku życia. Najpowszechniejszym problemem z prostatą jest jej łagodny przerost, który jest naturalnym zjawiskiem u starszych mężczyzn.

Ból i dyskomfort w obrębie układu moczowego może być jednak objawem poważniejszych schorzeń – dlatego jeśli zauważysz jakiekolwiek niepokojące symptomy, zgłoś się na badanie do urologa.

Łagodny przerost prostaty (BPH)

Zjawisko występujące powszechnie u mężczyzn, którzy ukończyli 50. rok życia.

Dokładne przyczyny schorzenia nie są znane, jednak naukowcy zwracają uwagę na następujące czynniki:

• Wiek – rozwój BHP może być konsekwencją zwłóknienia i osłabienia tkanki mięśniowej gruczołu krokowego, które nasila się wraz z wiekiem. Dlatego w miarę upływu lat ryzyko wystąpienia choroby rośnie.
• Hormony – łagodny rozrost prostaty może mieć związek z zaburzeniem równowagi między męskimi a żeńskimi hormonami w organizmie, które następuje wraz z wiekiem. Temat wymaga jednak dalszych badań.
• Dieta – badania sugerują, że łagodny przerost prostaty może być skorelowany z wysokim spożyciem tłuszczy i czerwonego mięsa, oraz niskim spożyciem białka i warzyw.

Jeśli obserwujesz u siebie zaburzenia w oddawaniu moczu, które pojawiły się wraz z wiekiem – jest duża szansa, że odpowiada za to łagodny przerost prostaty. Powiększona prostata naciska na przechodzącą przez nią cewkę moczową, przez co utrudnia swobodny przepływ moczu i powoduje szereg kłopotliwych dolegliwości:

• częstomocz,
• słaby strumień moczu,
• problemy z rozpoczęciem oddawania moczu,
• niemożność oddania moczu,
• utrata kontroli nad pęcherzem.

Jeśli stan ten utrzymuje się przez dłuższy czas, mocz może cofać się do nerek, a w efekcie wywoływać infekcje dróg moczowych, kamienie pęcherza moczowego i przewlekłe problemy z nerkami. Dlatego już przy łagodnych objawach ze strony układu moczowego warto skonsultować się z urologiem.

Leczenie łagodnego przerostu prostaty obejmuje:

• Aktywny nadzór – jeśli objawy nie są dokuczliwe dla pacjenta, lekarz może zalecić szereg działań profilaktycznych, które mają na celu zahamowanie lub spowolnienie dalszego rozrostu prostaty oraz cykliczne wizyty kontrolne.
• Leki – które mają za zadanie zmniejszenie gruczołu krokowego oraz rozluźnienie mięśni w jego pobliżu.
• Zabieg – lekarz może go zalecić w bardzo zaawansowanych przypadkach, aby ułatwić oddawanie moczu.

Zapalenie gruczołu krokowego

Wywołane przez infekcję bakteryjną, lub innymi czynnikami niezakaźnymi. Jeśli oprócz problemów z oddawaniem moczu obserwujesz u siebie któryś z poniższych objawów:

• ból przy oddawaniu moczu,
• ból przy wytrysku,
• ból w pachwinie,
• gorączka,
• dreszcze,
• ból,

koniecznie skontaktuj się z urologiem lub lekarzem pierwszego kontaktu. Zapalenie gruczołu krokowego najczęściej leczy się antybiotykiem. Specjalista może także zalecić leki w celu złagodzenia bólu i dyskomfortu.

Nowotwór prostaty

Rak prostaty jest trzecim najczęściej występującym nowotworem w Polsce. Czynniki, które mogą zwiększać ryzyko wystąpienia choroby to:

• Wiek – choroba najczęściej dotyczy mężczyzn po 65. roku życia.
• Rasa –Afroamerykanie są najbardziej narażoną na raka prostaty grupą rasową. Najmniej zachorowań notuje się natomiast u azjatyckich mężczyzn, którzy żyją w swoich natywnych krajach. Różnie pomiędzy poszczególnymi rasami mogą mieć podłoże w diecie.
• Genetyka – ryzyko wystąpienia choroby rośnie, jeśli w najbliższej rodzinie pojawiły się przypadki jej występowania.
• Styl życia – mężczyzn zagrożonych ryzykiem raka prostaty specjaliści zachęcają do rzucenia palenia, uprawiania zrównoważonej aktywności fizycznej i utrzymania zdrowej wagi.

W zależności od umiejscowienia nowotworu prostaty i wyników badań lekarz dobierze dla Ciebie najlepszy sposób terapii. Paleta działań jest tu bardzo szeroka: od aktywnego nadzoru przy łagodnych formach nowotworu do operacji prostaty w stadiach zaawansowanych.

Jak wygląda badanie prostaty?

Regularne badanie gruczołu krokowego zalecane jest wszystkim mężczyznom, którzy ukończyli 40. rok życia. Wczesne wykrycie nieprawidłowości gruczołu krokowego pozwala na szybkie wdrożenie leczenia – które może oszczędzić Ci wielu niepotrzebnych problemów.

Specjalista może zalecić następujące badania:

• Badanie per rectum – czyli badanie przezodbytnicze, wykonywane przez urologa to jedno z pierwszych do zrobienia i podstawowych badań prostaty. Trwa ono najczęściej kilka do kilkunastu sekund i jest całkowicie bezbolesne. Badanie może wykryć powiększoną prostatę, guzki na prostacie lub jej zwiększoną tkliwość (spowodowaną np. przez zapalenie prostaty).
• Badanie PSA – PSA czyli Prostate Specific Antigen to białko produkowane przez nabłonek prostaty. Jego poziom (mierzony przez pobranie krwi) pomaga wykryć nowotwory prostaty, a także łagodny przerost prostaty. Podwyższony poziom PSA nie musi jednak oznaczać żadnych zmian chorobowych. Wynik badania zawsze trzeba skonsultować ze specjalistą.
• USG prostaty – wykonywane przezodbytniczo pozwala wykryć zmiany chorobowe gruczołu krokowego.
• Biopsja prostaty – pobranietkanki z prostaty za pomocą igły w celu wykluczenia raka prostaty.

Jak dbać o zdrowie prostaty?

Na swój wiek, rasę czy geny nie masz wpływu. Jest jednak kilka rzeczy, które możesz zrobić dla wsparcia swojej prostaty:

• Wykonuj regularne badania – coroczne badania warto wykonywać już po 40. roku życia, aby w porę wykryć niepokojące zmiany chorobowe.
• Zadbaj o kondycję fizyczną – badania pokazują, że umiarkowana aktywność fizyczna pozwala łagodzić objawy łagodnego rozrostu prostaty.
• Jedz zdrowo – unikaj tłuszczu i czerwonego mięsa, wybieraj pokarmy bogate w białko i warzywa. Wzbogać dietę o produkty wspierające prostatę.
• Rzuć palenie – badania pokazują związek między paleniem a zwiększoną śmiertelnością przy nowotworze gruczołu krokowego. Palacze mieli także częściej przerzuty i nawroty choroby.

7 składników na wsparcie prostaty

To, co znajduje się na Twoim talerzu może zarówno pomóc, jak i zaszkodzić Twojej prostacie. Badanie opublikowane w 2008 roku wykazało związek między wysokim spożyciem tłuszczy i czerwonego mięsa i niskim spożyciem warzyw i białka a zwiększonym ryzykiem łagodnego przerostu prostaty. Badanie wykazało ponadto, że niektóre składniki mogą zmniejszać ryzyko wystąpienia BPH. Przyjrzyjmy się im bliżej!

#1 Likopen

Likopen to naturalny pigment, który należy na rodziny karotenów. Występuje w pomarańczowych i czerwonych owocach, jak pomidory, marchewka, arbuz czy morele. Likopen jest bardzo silnym antyoksydantem (inaczej przeciwutleniaczem) – co oznacza, że neutralizuje wolne rodniki, które przyspieszają proces starzenia się organizmu.

Badania, w których wzięli udział mężczyźni z przerostem prostaty i nowotworem gruczołu krokowego, wykazały korzystny wpływ podawania dużych porcji likopenu na zahamowanie dalszych negatywnych zmian. Zaobserwowano między innymi spowolnienie dalszego rozrostu prostaty i nowotworu. Likopen podawano badanym mężczyznom zarówno w formie suplementu, jak i żywności wzbogaconej (sok pomidorowy z likopenem).   

CIEKAWOSTKA: Likopen lepiej przyswaja się po podgrzaniu – możesz więc bez obaw przerobić surowe pomidory na sos lub dodać np. do leczo. Jeśli podgrzejesz pomidory na oliwie z oliwek – tym lepiej, ponieważ ułatwia ona wchłanianie likopenu.

#2 Kurkumina

Kurkumina to aktywny biologicznie składnik, pochodzący z kłącza ostryżu długiego (Curcuma longa L). Ostryż zwany także szafranem indyjskim lub kurkumą jest wykorzystywany na szeroką skalę jako przyprawa, która nadaje jedzeniu charakterystyczny żółty kolor.

Kurkumina oprócz walorów smakowych ma także właściwości antybakteryjne, przeciwzapalne i przeciwoksydacyjne. Była wykorzystywana w tradycyjnej medycynie indyjskiej przynajmniej od XIX wieku.

Badania in vitro z komórkami nowotworu prostaty wykazały, że kurkumina hamuje namnażanie się komórek rakowych, hamuje ich migrację i niszczy poszczególne komórki. Chociaż warto podejść do wspomnianych badan z ostrożnością – ponieważ zostały przeprowadzone poza ludzkim organizmem – jednak wyniki są powtarzalne i wykazują potencjał redukujący wzrost komórek nowotworu gruczołu krokowego.

#3 Kwasy omega-3

Kwasy omega-3 należą do rodziny NNKT (niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych). Nazwa zobowiązuje – „omegi” są niezbędnym składnikiem dla zdrowia i prawidłowego funkcjonowania wielu kluczowych organów (szczególnie dla mózgu, serca i oczu).

W kontekście profilaktyki dietetycznej gruczołu krokowego warto zwrócić uwagę na ich właściwości przeciwzapalne.

Zobacz także: Kwasy Omega-3: jakie wybrać? 10 najlepszych produktów

#4 Ekstrakt z owoców palmy sabałowej

Palma sabałowa należy do rodziny roślin arekowatych. Pochodzi z Ameryki Północnej – jej naturalne stanowiska można znaleźć m.in. w USA w stanach: Alabama, Floryda, Georgia czy Karolina Północna.

Natywni mieszkańcy Ameryki Północnej wykorzystywali owoce palmy sabałowej w tradycyjnej medycynie do leczenia zaburzeń męskich i żeńskich narządów płciowych – w tym również do kuracji dróg moczowych.

Obecnie wyciąg z owoców palmy sabałowej jest częstym składnikiem suplementów diety dla mężczyzn. Metaanaliza z 2016 roku wykazała, że niektóre środki zawierające w składzie palmę sabałową mogą łagodzić dolegliwości ze strony dolnych dróg moczowych, wywołane przez łagodny przerost prostaty.

#5 Izoflawony sojowe

Izoflawony to związki chemiczne produkowane przez niektóre rośliny w reakcji obronnej – przykładowo na infekcje, promieniowanie UV lub zimno. Substancje te znajdują się głównie w roślinach strączkowych, takich jak soja, fasola czy lucerna.

Izoflawony to niezwykłe związki o unikalnych właściwościach prozdrowotnych. Są wykorzystywane przy zaburzeniach hormonalnych, oraz problemach z funkcjonowaniem gruczołu krokowego. Badania zdają się potwierdzać, że izoflawony sojowe mogą chronić komórki prostaty przed niekorzystnymi zmianami.

#6 Cynk

Cynk nazywany bywa „męskim pierwiastkiem”. Nic dziwnego – odpowiednia podaż tego pierwiastka jest niezbędna do utrzymania płodności, potencji i sprawności seksualnej. Komórki gruczołu krokowego mają najwyższy poziom cynku w całym ludzkim organizmie – pierwiastek ten jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania gruczołu stercza.

Cynk przyczynia się również do prawidłowego metabolizmu kwasów tłuszczowych, co z kolei ma wpływ na utrzymanie prawidłowego poziomu testosteronu we krwi.

#7 Selen

Selen pomaga w ochronie komórek przed stresem oksydacyjnym (który z kolei przyspiesza starzenie organizmu). Pierwiastek ten jest bardzo ważny dla utrzymania zdrowego systemu odpornościowego, wspiera także prawidłowe funkcje tarczycy, oraz wpływa dobrze na zdrowie włosów i paznokci.

Selen odgrywa także ważną funkcję w procesie spermagenezy (tworzenia się plemników). Bez utrzymania właściwego poziomu selenu w organizmie proces ten nie może zachodzić prawidłowo.

Podsumowanie: Jak utrzymać zdrową prostatę przez długie lata?

Prostata to niewielki gruczoł, któremu na co dzień nie poświęcasz pewnie wiele uwagi. Problemy zaczynają się, gdy prostata zaczyna dawać o sobie znać – wtedy mogą pojawić się problemy z oddawaniem moczu, ból czy problemy z erekcją. Najczęściej wynikają one z przerostu prostaty – który dotyka wielu mężczyzn w podeszłym wieku. Dlatego szczególnie dojrzali panowie, powinni szczególnie o siebie zadbać.

• Po ukończeniu 40. roku życia warto regularnie badać prostatę – badanie trwa jedynie kilka do kilkunastu sekund, jest bezbolesne i może pomóc w porę wykryć niepokojące zmiany i zapobiec ich rozwojowi.
• Dieta to ważny element profilaktyki chorób gruczołu krokowego – specjaliści zalecają ograniczyć czerwone mięso i tłuszcze, a zamiast tego wprowadzić do diety więcej warzyw (szczególnie pomidorów, soi, papryki), ryb i orzechów (bogate w selen orzechy brazylijskie). Dobrym pomysłem może być wypróbowanie diety śródziemnomorskiej.
• Aktywność fizyczna może pomóc złagodzić objawy łagodnego przerostu prostaty – oczywiście warto dopasować ją do swojego stanu zdrowia i nie przeciążać za bardzo organizmu. Specjaliści polecają nordic walking, pływanie i relaksujące spacery.

Dziękuję Ci za przeczytanie mojego artykułu! Mam nadzieję, że pomógł Ci zrozumieć czym jest prostata i jak o nią dbać. Po więcej artykułów o tematyce zdrowotnej zapraszam na bloga: Natural.pl.

FAQ

Bibliografia: