Wady postawy u dzieci. Rodzaje, przyczyny, leczenie

Najczęstsze wady postawy u dzieci to: plecy okrągłe, wklęsłe lub płaskie, skolioza i wady kończyn dolnych. Ponad 90% dzieci w wieku szkolnym ma jedną lub więcej wad postawy. Na szczęście jeśli odpowiednio szybko zareagujesz – prawie każdą da się skorygować.

Pewnie w tym momencie kiwasz głową, ale jednocześnie myślisz sobie: „Ileż można dziecku mówić, żeby się nie garbiło?”. A może są jakieś skuteczniejsze metody? Znajdziesz je poniżej!

Spis treści:

• Czym jest wada postawy
• Rodzaje wad postawy kręgosłupa
• Przyczyny wad postawy
• Jak korygować wady postawy ciała
• Proste ćwiczenia na wady postawy
• Dieta na mocne kości
• Podsumowanie: jak skutecznie zapobiegać wadom postawy u dzieci

Może Cię zainteresować:

• Witamina D: 9 funkcji, działanie, źródła, niedobór, nadmiar i suplementacja
• Rola wapnia w organizmie: poznaj 8 najważniejszych funkcji!
• Omega-3 dla dzieci. Kwas DHA w rozwoju mózgu i wzroku, źródła, zapotrzebowanie i suplementacja

Czym jest wada postawy?

Wada postawy to niefizjologiczne ułożenie ciała, które może prowadzić do bólu, dolegliwości neurologicznych i nieprawidłowego rozwoju narządów wewnętrznych. W języku potocznym mówi się o krzywym kręgosłupie – jednak wady postawy dotyczą także:

• kolan,
• stóp,
• kości miednicy,
• barków,
• łopatek,
• mięśni.

Najczęstsze wady postawy u dzieci to:

• Plecy okrągłe – pogłębiona kifoza piersiowa.
• Plecy wklęsłe – pogłębiona lordoza lędźwiowa.
• Plecy płaskie – spłaszczenie płaszczyzn kręgosłupa.
• Skolioza – szyjna, piersiowa lub lędźwiowa.
• Wady w obrębie kończyn dolnych – płaskostopie, koślawe kolana.

Najczęściej wady postawy mają postać małych pojedynczych odchyleń od prawidłowego ułożenia ciała – które z czasem pogłębiają się. Największe zagrożenie dla utrwalenia się niewłaściwych przyzwyczajeń w postawie pojawia się między 5 a 7 rokiem życia i w okresie dojrzewania. To wtedy dzieci wyrabiają w sobie nawyki tego, w jaki sposób chodzą, siedzą i śpią.

Jest też dobra wiadomość – wczesne wykrycie wady postawy najczęściej prowadzi do jej całkowitego wyeliminowania. Najlepiej działać w wieku szkolnym – gdy układ kostno-szkieletowy dzieci nie jest jeszcze w pełni wykształcony. Profilaktyka wad postawy opiera się głównie na odpowiednio dobranych przez specjalistę ćwiczeniach korekcyjnych, oraz skorygowaniu sylwetki ciała podczas codziennych czynności.

Może Cię zainteresować: Omega-3 dla dzieci. Kwas DHA w rozwoju mózgu i wzroku, źródła, zapotrzebowanie i suplementacja

Rodzaje wad postawy kręgosłupa

Co to są „krzywe plecy u dziecka”? Za tym potocznym określeniem najczęściej kryją się powszechne wśród dzieci i młodzierzy wady postawy: pogłębiona skolioza młodzieńcza, pogłębiona kifoza piersiowa lub spłaszczenie fizjologicznych płaszczyzn kręgosłupa. Część wad postawy jest wrodzona, a część nabyta – jednak odpowiednio dobrane ćwiczenia dają pozytywne rezultaty w korekcji jednych i drugich.

Plecy okrągłe

Okrągłe plecy to inna nazwa dla pogłębionej kifozy piersiowej. Co ważne – niewielka kifoza w odcinku piersiowym (od 20 do 40 stopni) to naturalne, fizjologiczne wygięcie kręgosłupa. Gdyby kręgosłup nie miał swoich fizjologicznych wygięć, byłby dużo mniej odporny na obciążenia, a poruszanie się byłoby utrudnione lub niemożliwe. Wygięcia powstały w wyniku ewolucji i przystosowania ludzi do pozycji wyprostowanej. Problem pojawia się, gdy wygięcie kręgosłupa w odcinku piersiowym przekracza 40 stopni. Możemy wtedy mówić o wadzie postawy kręgosłupa, która deformuje sylwetkę i wymusza kolejne niefizjologiczne wygięcia.

Nadmierna kifoza piersiowa może pojawić się w wyniku:

• urazu,
• wad rozwojowych,
• choroby zwyrodnieniowej dysku,
• chorób zapalnych,
• chorób zakaźnych,
• choroby Scheuermanna,

jednak u dzieci i młodzieży najczęściej wynika z utrzymywania niewłaściwej postawy ciała podczas codziennych czynności („garbienia się” podczas odrabiania lekcji, noszenia zbyt ciężkiego i źle dopasowanego plecaka).

Okrągłe plecy powodują zniekształcenie sylwetki, ale też źle wpływają na zdrowie. Nadmierne wygięcie pleców w odcinku piersiowym utrudnia prawidłowe oddychanie, powodując zbyt duży nacisk na płuca. Może to prowadzić do częstszych infekcji dróg oddechowych. Nadmierna kifoza może też powodować nieprawidłowości układu krążenia i zaburzenia przepływu krwi – co zwiększa ryzyko występowania bólów głowy.

BADANIE: W 2014 roku naukowcy zbadali skuteczność ćwiczeń korekcyjnych w korygowaniu nadmiernej kifozy piersiowej. Sześćdziesięciu pacjentów z kątem wygięcia kręgosłupa w odcinku piersiowym przekraczającym 42 stopnie poddawano przez 12 tygodni różnego rodzaju ćwiczeniom korekcyjnym. Druga grupa kontrolna nie wykonywała żadnych ćwiczeń.

WYNIK: U grupy pacjentów, która regularnie wykonywała ćwiczenia korekcyjne, zaobserwowano statystycznie istotne zmniejszenie kąta kifozy piersiowej, w porównaniu do grupy kontrolnej. Wniosek: ćwiczenia korekcyjne wpływają w istotny sposób na zmniejszenie nadmiernej kifozy piersiowej.

Plecy wklęsłe

To nadmierne pogłębienie lordozy lędźwiowej kręgosłupa. Podobnie, jak w przypadku kifozy – lekkie wygięcie kręgosłupa do przodu (lordoza) w odcinku lędźwiowym jest naturalne. Dopiero nadmierna lordoza stanowi problem.

Przyczyną nadmiernej lordozy lędźwiowej u dzieci jest najczęściej nieprawidłowa postawa ciała. Pogłębiona lordoza może się także wiązać z:

• Rozwinięciem nadmiernej tkanki tłuszczowej na brzuchu,
• Słabymi mięśniami w odcinku lędźwiowym kręgosłupa.
• Zaawansowaną ciążą.

Wklęsłe plecy powodują dalsze zniekształcenia postawy, takie jak:

• Uwypuklenie brzucha i pośladków.
• Przykurcz zgięciowy w stawach biodrowych.
• Zwiększone przodonachylenie miednicy.

Nadmierna lordoza lędźwiowa oprócz zniekształcenia postawy powoduje również ból w dolnym odcinku kręgosłupa. Może również prowadzić do zaburzeń trawienia (przez zbytni nacisk kręgosłupa na jelita).

W leczeniu nadmiernej lordozy lędźwiowej stosuje się noszenie gorsetu ortopedycznego, a w bardzo ostrych przypadkach lekarz może zalecić zabieg.

Plecy płaskie

Płaskie plecy to wada postawy, która polega na spłaszczeniu fizjologicznych płaszczyzn kręgosłupa. Jest to naturalne zjawisko u małych dzieci, które wraz z wiekiem powinno zanikać.

Jeśli krzywizny kręgosłupa nie są dość mocno wykształcone, ma on zmniejszone zdolności amortyzacyjne. Może to prowadzić do dolegliwości bólowych w dolnym odcinku kręgosłupa. Płaskie plecy mogą również wywoływać inne wady postawy, takie jak;

• Spłaszczenie klatki piersiowej.
• Przodopochylenie miednicy
• Opadanie i wysuwanie barków do przodu.

Jeśli płaskie plecy utrzymują się u starszych dzieci, warto skontaktować się z lekarzem lub fizjoterapeutą, który dobierze odpowiednie ćwiczenia.

Skolioza

To boczne skrzywienie kręgosłupa, które może występować w odcinku:

• szyjnym,
• piersiowym
• lędźwiowym.

Wyróżnia się 4 stopnie skoliozy w zależności od stopnia skrzywienia. Naukowcy nie są zgodni co do przyczyn występowania tej wady postawy. Wrodzona skolioza stanowi około 10% deformacji kręgosłupa u dzieci w wieku szkolnym.

Skolioza może pojawić się w następstwie wypadku – wtedy jest duża szansa, że po okresie rehabilitacji krzywizny kręgosłupa wrócą do normy. Może mieć także podłoże idiopatyczne – co oznacza, że jej przyczyna nie jest jasna. Niektórzy naukowcy zwracają uwagę na podłoże genetyczne choroby.

Skolioza prowadzi do odkształcenia pleców, może także powodować ból i problemy z oddychaniem i prawidłowym krążeniem krwi, a także zaburzenia metabolizmu tkanki kostnej.

Badania wykazują, że wczesne wykrycie skoliozy i zastosowanie odpowiednio dobranej fizjoterapii i ortezy może zapobiec późniejszej operacji.

CIEKAWOSTKA: Wady postawy pośrednio wiążą się także z wadami zgryzu i mogą prowadzić do wykształcenia u dzieci i młodzieży wad wymowy. Dlatego tak ważna jest profilaktyka i działania interdyscyplinarne.  

Przyczyny wad postawy

Wady postawy możemy podzielić na:

• Wrodzone – które mają charakter dziedziczny lub powstały wskutek uszkodzenia na etapie życia płodowego (np. pod wpływem urazu mechanicznego, infekcji lub działania czynnika toksycznego).
• Nabyte –najczęściej powstałe na etapie wzrostu dziecka (rosnące kości najmłodszych są najbardziej podatne na wpływy obciążeniowe). Wczesne wykrycie wad nabytych zapobiega dalszemu pogłębianiu.

Co sprzyja powstawaniu wad postawy?

Ewolucja naszego ciała nie nadąża za rozwojem cywilizacyjnym. Mówiąc prościej: człowiek nie został stworzony do siedzenia przy biurku osiem godzin na dobę. Twoje kości, mięśnie i stawy potrzebują ruchu – w przeciwnym razie ulegają degeneracji.

Podobnie sytuacja wygląda u najmłodszych – z tym, że ciało dziecka potrzebuje jeszcze więcej aktywności fizycznej. Jak wynika z badań Instytutu Matki i Dziecka, zalecany poziom aktywności fizycznej osiąga obecnie tylko co czwarty 11-latek i co szósty 15-latek. Związane jest to z coraz bardziej siedzącym trybem życia i ogromną presją sukcesu nakładaną na dzieci – która wiąże się z godzinami spędzonymi przy biurku.

Do tego dochodzi codzienne dźwiganie ciężkiego plecaka i odreagowywanie przy telewizorze lub komputerze – i mamy gotowy przepis na wadę postawy.

BADANIE: W przeprowadzonym w 2017 roku badaniu polscy naukowcy chcieli sprawdzić, czy istnieje związek nadwagi i otyłości wśród dzieci z występowaniem wad postawy. W tym celu przebadano 2732 dziewcząt i chłopców w wieku od 3 do 18 lat z nadwagą, otyłością i prawidłową masą ciała.

WYNIK: Częstość występowania wad postawy była istotnie wyższa wśród dzieci i młodzieży z nadwagą i otyłością, niż wśród grupy o prawidłowej masie ciała. Najczęstszymi wadami postawy wśród dzieci z nadwagą i otyłością były: płaskostopie i koślawe kolana.

Jak korygować wady postawy ciała?

Badania pokazują, że wiek szkolny to najlepszy czas na korektę wad postawy. Jeśli podejrzewasz wadę postawy u swojego dziecka, najlepiej wybierz się z nim do fizjoterapeuty, który określi skalę wady, a także zaleci odpowiednie ćwiczenia.

Jak mówi przysłowie: „Lepiej zapobiegać, niż leczyć”, więc nawet, jeśli plecy Twojego dziecka nadal są proste – zadbaj o odpowiednią profilaktykę. Na co warto zwrócić uwagę, aby nie dopuścić do rozwoju wad postawy?

3 proste kroki, które zapobiegają wadom postawy:

• Przygotuj odpowiednio miejsce pracy dla dziecka – jeśli dziecko pracuje przy komputerze, zadbaj o to, żeby monitor znajdował się na wysokości jego oczu (odciąży to odcinek szyjny kręgosłupa). Dobierz krzesło dopasowane do naturalnych krzywizn kręgosłupa i wyreguluj jego wysokość (gdy stopy dziecka spoczywają płasko na ziemi, łokcie powinny swobodnie móc leżeć na biurku).
• Zadbaj o właściwe dopasowanie i ciężar tornistra – Główny Inspektorat Sanitarny zaleca, aby waga tornistra dziecka nie przekraczała 10-15% wagi jego ciała. Plecak powinien mieć usztywnioną ściankę, przylegającą do pleców i szerokie szelki. Ciężkie rzeczy staraj się umieszczać na dole, a lekkie powyżej. I ostatnie, lecz niemniej ważne: plecak dziecko powinno nosić na obu ramionach.
• Zwróć uwagę na to, jak dziecko siedzi przy biurku – jego plecy powinny być proste, nogi płasko położone na ziemi. Zaleca się, aby pośladki dotykały oparcia krzesła. Ciężar ciała powinien być idealnie rozłożony na oba biodra. Kolana powinny znajdować się na poziomie bioder (tu pomoże odpowiednia podkładka pod stopy).

Oczywiście łatwiej powiedzieć, niż zrobić. Czasem trudno zmusić nastolatka, aby nie nosił plecaka na jednym ramieniu – bo przecież wszyscy tak robią. Czasem

trzeba po prostu odpuścić – i spróbować czegoś innego. Jeśli chodzi o zapobieganie wadom postawy kręgosłupa, ogromną rolę odgrywa aktywność fizyczna (oczywiście odpowiednio dobrana do wady przez fizjoterapeutę).

Być może lepiej od napominania dziecka zadziała zaproszenie go na wspólny spacer, mecz piłki nożnej, czy koszykówki, albo pływanie – cokolwiek Wam obojgu sprawi przyjemność. W końcu zdrowe nawyki najlepiej utrwalają się, jeśli przy okazji są przyjemne.

Proste ćwiczenia na wady postawy

Jeśli podejrzewasz u swojego dziecka wadę postawy – zacznij od kontaktu z fizjoterapeutą. Nieodpowiednio dobrane lub niewłaściwie wykonywane ćwiczenia mogą jeszcze bardziej pogłębić problem.

Jakie ćwiczenia na wadę postawy polecają specjaliści?

• Superman – połóż się na brzuchu, unosząc jednocześnie ręce i nogi. Przytrzymaj kilka centymetrów nad ziemią, następnie opuść. Powtórz ćwiczenie kilka razy.
• Ćwiczenia na mięśnie tułowia – dobrze rozwinięte mięśnie tułowia to mniejsze ryzyko wad postawy. Wypróbuj brzuszki, deskę i wyprosty nóg.
• Ćwiczenia szyi – usiądź wygodnie, a następnie mocno przyłóż głowę do zagłówka fotela. Przytrzymaj 30 sekund, rozluźnij, a następnie powtórz.
• Ćwiczenia łopatek – pomogą wzmocnić mięśnie trapezowate i romboidalne i odciągnąć ramiona do tyłu. Możesz użyć taśmy do ćwiczeń i trzymać ją przed sobą na wysokości ramion, następnie rozciągnąć lekko uginając ręce w łokciach. Ćwiczenie powtórz kilka razy.

CIEKAWOSTKA: Okazuje się, że ciągłe spoglądanie w smartfon to nie tylko strata czasu – ale również powód bólu szyi. Zgodnie z badaniem przeprowadzonym w 2020 roku na 1602 pracownikach biurowych – istnieje znaczny związek nadużywania smartfona z wystąpieniem bólu szyi (ból u osób nadużywających smartfona pojawiał się 6-krotnie częściej, niż u osób korzystających z tego urządzenia w umiarkowany sposób).

Dieta na mocne kości – jak wspierać układ kostno-szkieletowy u dzieci?

Układ kostny dzieci ciągle rośnie i rozwija się, dlatego to bardzo ważne, żeby zapewnić najmłodszym optymalne ilości „paliwa”, jakim jest jedzenie. Około 25% masy kostnej powstaje w okresie dojrzewania. To kluczowy czas dla rozwoju kości i mięśni Twojego dziecka. Co równie ważne – wysoka masa kostna zbudowana w okresie dzieciństwa i dojrzewania, przekłada się na lepsze zdolności kościotwórcze i lepszą masę kostną w dorosłości. Dlatego tak ważne jest zapewnienie dziecku optymalnej diety dla zdrowego rozwoju kości – aby wzmocnić jego układ kostno-szkieletowy i zapewnić lepszy start w dorosłość.

Wapń buduje kości

Wapń to najobficiej występujący w organizmie człowieka pierwiastek, który jest kluczowy dla zdrowego rozwoju kości. Drogocenny pierwiastek nie tylko buduje kości i zęby, stanowiąc znaczną część ich struktury, lecz także zapewnia tkance kostnej sztywność, elastyczność i odporność na urazy. Prawie 98% wapnia w organizmie magazynowane jest w kościach.

Zapotrzebowanie na wapń zmienia się wraz z wiekiem.

• 0-6 miesięcy – 200 mg/dziennie.
• 7-12 miesięcy – 260 mg/dziennie.
• 1-3 lata – 700 mg/dziennie
• 4-8 lat – 1 000 mg/dziennie.
• 9-13 lat – 1 300 mg/dziennie.
• 14-18 lat – 1 300 mg/dziennie.
• 19-50 lat – 1 000 mg/dziennie.
• 51-70 lat – 1 000 mg/dziennie (mężczyźni), 1 200 mg/dziennie (kobiety).
• 70+ lat – 1 200 mg/dziennie.

Najlepsze źródła wapnia w diecie to nabiał i produkty mleczne. Warto wzbogacić dietę dziecka w jogurt naturalny (około 170 mg wapnia/100 g), mleko (około 125 mg wapnia na 100 g), ale też ryby (sardynki w oleju, łosoś), warzywa i owoce (jabłka, brokuły) oraz orzechy (migdały).

Ale samo przyjmowanie wapnia nie wystarczy – ponieważ do jego prawidłowego wchłaniania w jelitach konieczna jest witamina D.

Więcej o pokarmach bogatych w wapń dowiesz się z artykułu: 12 źródeł wapnia w diecie – od alg po mleko, zapotrzebowanie i suplementacja

Witamina D umożliwia wchłanianie wapnia

Witamina D jest niezbędna do prawidłowego wchłaniania wapnia, a więc również do budowy zdrowych kości. U dzieci dostarczenie prawidłowej dziennej dawki witaminy D jest szczególnie ważne – ponieważ pomaga zapobiegać krzywicy.

Dziecko potrzebuje witaminy D już po urodzeniu. Podstawowym źródłem jest dla niego mleko matki. Dzienne zapotrzebowanie na witaminę D u dzieci to:

• 400 j.m./dziennie – dla dzieci od 0 do 6 miesięcy.
• 600 j.m./dziennie – dla dzieci od 6 do 12 miesięcy.
• 600-1000 j.m./dziennie – dla dzieci od 1-10 roku życia (ilość jednostek zależy od tego, czy i jak często dziecko przebywa na słońcu oraz od jego kondycji i stanu zdrowia).
• 800-2000 j.m./dziennie – dla młodzieży od 11-18 roku życia. Ilość jednostek zależy od tego, jak długo nastolatek przebywa na słońcu i od masy jego ciała.

Pewnie zastanawiasz się, co oznacza tajemniczy skrót „j.m”? To jednostka międzynarodowa (używany również skrót „I.U”). 1 mikrogram witaminy D = 40 jednostek międzynarodowych.

Ludzki organizm potrafi sam wytwarzać witaminę D – jednak potrzebuje do tego słońca. W miesiącach jesienno-zimowych należy wspomagać się dietą lub suplementacją.

Aby uzupełnić dietę w witaminę D, sięgnij po ryby (łosoś, tuńczyk w puszce, węgorz, śledź, halibut), jajka, lub produkty wzmocnione w witaminę D (niektóre płatki śniadaniowe, mleko). Możesz także zdecydować się na rozsądną suplementację – ale zanim to zrobisz, sprawdź ile jednostek witaminy D potrzebuje Twój organizm.

Sprawdź ile ryb musisz zjeść, aby dostarczyć organizmowi dzienne zapotrzebowanie na witaminę D: Witamina D: 9 funkcji, działanie, źródła, niedobór, nadmiar i suplementacja.

Witamina K

Witamina K jest niezbędna dla w metabolizmie wapnia i witaminy D w kościach. Jej regularne podawanie może zwiększyć gęstość kości i umożliwia ich właściwą mineralizację. Niedobór witaminy K może powodować zwiększoną łamliwość kości.

Tak naprawdę witamina K to ogólna nazwa związków o podobnej strukturze chemicznej, które rozpuszczają się w tłuszczach. Doskonałym źródłem witaminy K w diecie są zielone liściaste warzywa (szpinak, jarmuż, sałata lodowa), oleje roślinne, produkty mleczne i jaja.

Magnez

Magnez odgrywa dużą rolę w zdrowym rozwoju mięśni i kości – odpowiada za ich właściwą gęstość. Prawie połowa tego pierwiastka w naszym organizmie przechowywana jest właśnie w kościach.

Magnez pomaga również w regulacji właściwego poziomu wapnia i witaminy D – niezbędnych dla zdrowia kości. Jeśli chcesz uzupełnić dietę dziecka w magnez, koniecznie włącz do niej: migdały, szpinak, orzechy nerkowca, banany, masło orzechowe i pełnoziarniste pieczywo.

Podsumowanie: Jak skutecznie zapobiegać wadom postawy u dzieci?

Przez siedzący tryb życia, dźwiganie ciężkich tornistrów i coraz rzadsze aktywności na świeżym powietrzu, coraz więcej dzieci cierpi na wady postawy. Aby im zapobiegać warto włączyć do codziennej rutyny wspólne aktywności ruchowe – nie mniej ważne jest zadbanie o zbilansowaną dietę dla zdrowych kości – bogatą w wapń, witaminy D i K, oraz magnez.

• Największe ryzyko powstania wad postawy występuje między 5 a 7 rokiem życia dziecka – kiedy wyrabia ono w sobie nawyk tego w jakiej pozycji chodzi, śpi, odrabia lekcje).
• Wady postawy mogą być wrodzone lub nabyte.
• Większość wad postawy wykrytych w młodym wieku da się skorygować za pomocą odpowiednio dobranych ćwiczeń korekcyjnych. W rzadkich przypadkach zalecane jest noszenie gorsetu ortopedycznego lub operacja.
• Najczęstsze wady postawy u polskich dzieci to pogłębiona skolioza młodzieńcza, pogłębiona kifoza piersiowa i zniekształcenia w obrębie stóp i kolan (płaskostopie, szpotawość i koślawość kolan).
• W profilaktyce wad postawy bardzo ważne jest wyrobienie właściwych nawyków dziecka: prawidłowej pozycji przy biurku, sposobu noszenia tornistra, regularnej aktywności fizycznej.
• Nadwaga i siedzący tryb życia przyczyniają się do powstawania wad postawy.

Dziękuję Ci za przeczytanie mojego artykułu – mam nadzieję, że wiedza w nim zawarta pozwoli Ci jak najlepiej zadbać o zdrową sylwetkę Twojego dziecka. A jeśli chcesz przeczytać więcej artykułów o zdrowiu i zrównoważonym trybie życia: zapraszam na naszego bloga: Natural.pl.

FAQ

Bibliografia: