Czarny bez: właściwości, działanie i przeciwskazania
Czarny bez (Sambucus nigra) to jedno z najbogatszych naturalnych źródeł antocyjanów – silnych przeciwutleniaczy, które wspierają odporność i chronią komórki przed stresem oksydacyjnym. Owoce czarnego bzu zawierają średnio aż 485 mg antocyjanów na 100 g świeżego surowca!
Uwaga na surowy czarny bez – nieprawidłowo przygotowane owoce, liście i inne części rośliny zawierają związki cyjanogenne (np. sambunigrynę), które mogą powodować nudności, wymioty, biegunkę, a w większych ilościach nawet objawy zatrucia. Obróbka termiczna (np. gotowanie) skutecznie neutralizuje te substancje, dlatego czarnego bzu nie należy spożywać na surowo.
Aby skorzystać z właściwości czarnego bzu w bezpieczny sposób, warto sięgać po standaryzowane suplementy diety. Zawierają one odpowiednio przetworzone i skoncentrowane porcje ekstraktu, wolne od naturalnie występujących toksyn i zapewniające stałą jakość składników aktywnych, takich jak antocyjany.
Spis treści:
- Czarny bez – co to za roślina?
- Właściwości czarnego bzu
- Czarny bez: na co pomaga?
- Syrop z czarnego bzu: przepis
- Przeciwskazania do stosowania czarnego bzu
- Czarny bez: podsumowanie
Sprawdź inne składniki suplementów:
- Ostropest plamisty: właściwości, zastosowanie i suplementacja
- Omega-3: na co pomaga? Jak wybrać najlepszy suplement
- Jaki jest najmocniejszy kolagen na stawy: czy typ ma znaczenie?
ImuBerin® | Odbierz rabat 33%
Ekstrakt z owoców czarnego bzu z wysoką zawartością antocyjanidyn (działanie przeciwzapalne i przeciwbakteryjne)!
Czarny bez – co to za roślina?
Czarny bez (łac. Sambucus nigra L.) to roślina stosowana od wieków w medycynie naturalnej. Jest ceniony zarówno za swoje właściwości zdrowotne, jak i walory smakowe.
Krzewy czarnego bzu występują naturalnie w Europie i północnej Afryce, jednak zostały wprowadzone również do niektórych części Azji i Ameryki Północnej. Bez czarny charakteryzuje się drobnymi białymi kwiatostanami oraz czarno-fioletowymi owocami.
Za intensywny kolor owoców czarnego bzu odpowiadają naturalne barwniki: antocyjany. Dzięki właściwościom antyoksydacyjnym to cenne składniki dla zdrowia człowieka.
Różne części bzu od wieków stosuje się w ziołolecznictwie, a kwiaty i owoce jako smaczny dodatek do napojów, sosów lub dżemów.
Właściwości czarnego bzu
Czarny bez od dawna był wykorzystywany przez nasze babcie jako naturalny sposób na wsparcie odporności i zdrowia. Badania naukowe potwierdzają, że obecne w jego owocach i kwiatach flawonoidy wykazują działanie przeciwwirusowe.
Flawonoidy to naturalne substancje ochronne występujące w roślinach. Chronią roślinę przed wolnymi rodnikami, promieniowaniem UV czy patogenami i szkodnikami.
Działanie antyoksydacyjne jest niezwykle cenne także dla ludzi: dlatego warto włączyć flawonoidy do diety (głównie pod postacią owoców i warzyw). Antyoksydanty chronią organizm przed niszczycielską działalnością wolnych rodników, które mogą uszkadzać struktury komórkowe, przyczyniać się do powstawania stanów zapalnych i osłabiać odporność.
Antocyjany nalezą do grupy flawonoidów, które wykazują szczególnie silne działania antyoksydacyjne. Odpowiadają za czarno-fioletową barwę owoców czarnego bzu i działają niczym „ochronna farba”, dzięki której roślina może osłaniać się przed szkodliwym działaniem promieniowania UV, jak również bakteriami i grzybami.
Najcenniejszymi częściami czarnego bzu są jego dojrzałe owoce i kwiaty, z których robi się soki i napary.
Oprócz flawonoidów i antocyjanów owoce bzu zawierają znaczne ilości przeciwutleniającej witaminy C. Wspiera ona również gojenie się ran i regenerację nabłonka.
Kwiaty są dobrym źródłem rutyny, która wzmacnia naczynia krwionośne i poprawia ich elastyczność i szczelność. Pomaga zapobiegać obrzękom i stanom zapalnym żył oraz wspomaga mikrokrążenie. Jej antyoksydacyjne działanie „wymiata” wolne rodniki i wzmacnia działanie witaminy C.
WAŻNE: Antyoksydanty (przeciwutleniacze) są cząsteczkami, które zwalczają wolne rodniki w organizmie. Szczególnie duża ilość wolnych rodników powstaje podczas stanów zapalnych, chorób czy na skutek palenia tytoniu. Niszczą one struktury komórkowe takie jak białka, lipidy czy nawet DNA.
Więcej informacji o działaniu antyoksydantów: Czym są antyoksydanty? Przykłady w diecie.
Czarny bez: na co pomaga?
Prozdrowotne właściwości czarnego bzu nie umknęły również uwadze naukowców. Liczne badania dowiodły jego przeciwwirusowego i przeciwbakteryjnego działania, dzięki czemu z powodzeniem może być stosowany jako naturalne wsparcie odporności.
- Skrócenie czasu infekcji: badanie opublikowane w 2004 roku na 60 pacjentach chorych na grypę udowodniło, że syrop z owoców bzu jest w stanie wzmocnić organizm podczas grypy. Przyjmowanie 15 ml syropu 4 razy dziennie w porównaniu do grupy przyjmującej placebo skróciło przebieg choroby o 4 dni.
- Złagodzenie objawów choroby: przegląd z 2020 roku obejmujący 5 badań z udziałem 936 dorosłych uczestników wykazał, że preparaty ziołowe na bazie owoców czarnego bzu mogą skrócić czas trwania i o połowę złagodzić objawy infekcji wirusowych (gorączka, ból głowy, katar i zatkany nos), jeśli zostaną spożyte w ciągu pierwszych 48 godzin choroby. Wnioski te oparto na badaniach klinicznych, w których ekstrakt z czarnego bzu podawano przez krótki okres – 16 dni.
- Zahamowanie namnażania się bakterii: dodanie 10% ekstraktu z owoców czarnego bzu do hodowli bakteryjnych spowodowało zmniejszenie o ponad 70% wzrost bakterii odpowiadających za infekcje górnych dróg oddechowych w stosunku do hodowli bez dodatku ekstraktu z bzu czarnego. Natomiast przy 20% stężeniu ekstraktu z owoców zaobserwowano ponad 99% redukcję wzrostu bakterii.
Może Cię również zainteresować: Jak wzmocnić układ immunologiczny u dorosłych? 5 filarów.
Syrop z czarnego bzu: przepis
Syrop z owoców czarnego bzu jest idealnym wsparciem organizmu okresie jesienno-zimowym. W ramach profilaktyki przeziębień możesz dodawać go do lekko przestudzonej herbaty zamiast cukru. Stworzysz dzięki temu rozgrzewający napój, który dostarczy organizmowi zdrowych przeciwutleniaczy i wzmocni Twój układ odpornościowy.
Sprawdź prosty przepis przygotowany przez dietetyczkę kliniczną Agnieszkę Ślusarską-Staniszewską.
Syrop z czarnego bzu
Składniki:
- 500 g dojrzałych owoców czarnego bzu
- 500 ml wody
- 300 g cukru (lub więcej, w zależności od preferencji)
- Sok z 1 cytryny (opcjonalnie)
Przygotowanie:
Owoce czarnego bzu należy oderwać od gałązek i dokładnie umyć. Owoce umieścić w garnku i zalać wodą. Gotować przez około 10-15 minut, aż owoce zmiękną. Następnie przecedzić przez sito, aby oddzielić sok od pestek. Do powstałego soku dodać cukier i gotować na małym ogniu przez około 10-15 minut, aż syrop zgęstnieje. Na koniec dodać sok z cytryny, który poprawi smak i pomoże w konserwacji. Gorący syrop przelać do sterylizowanych butelek lub słoików. Przechowywać w chłodnym miejscu.
Na zdrowie!
Przeciwskazania do stosowania czarnego bzu
Choć czarny bez ma wiele właściwości korzystnych dla zdrowia, należy pamiętać, że jego surowe i niedojrzałe owoce i kwiaty są toksyczne. Zawierają sambunigrynę – trującą substancję, która może spowodować silne zatrucie i dolegliwości ze strony układu pokarmowego.
Związek ten zostaje jednak całkowicie zneutralizowany pod wpływem obróbki cieplnej, takiej jak gotowanie lub suszenie.
Podczas przygotowywania soków lub przetworów z owoców czarnego bzu ważne jest, by oddzielić pestki od miąższu i uniknąć ich przypadkowego połknięcia. Pestki po zetknięciu z sokami trawiennymi wydzielają silnie szkodliwy dla zdrowia kwas cyjanowodorowy.
ImuBerin® | Odbierz rabat 33%
Ekstrakt z owoców czarnego bzu z wysoką zawartością antocyjanidyn (działanie przeciwzapalne i przeciwbakteryjne)!
Czarny bez: podsumowanie
- Zdrowotne właściwości czarnego bzu znane są od pokoleń: Stosowane w medycynie ludowej i ziołolecznictwie napary i soki są do dziś powszechnie wykorzystywane w profilaktyce przeziębienia i grypy.
- Czarny bez to roślina o silnych właściwościach antyoksydacyjnych: Stosowanie produktów z czarnego bzu wzmacnia układ odpornościowy, działa przeciwwirusowo i przeciwbakteryjnie.
- Źle przygotowany dziki bez może być trujący: Niedojrzałe i surowe owoce i kwiaty bzu zawierają toksyczne substancje, które zostają jednak zneutralizowane pod wpływem suszenia lub gotowania. Należy również uważać na pestki – ich połknięcie może prowadzić do poważnego zatrucia.
FAQ
Owoce i kwiaty czarnego bzu zawierają silne antyoksydanty, które mają działanie wzmacniające na układ odpornościowy. W jednym z badań opublikowanych w 2004 roku spożywanie 15 ml syropu z owoców bzu 4 razy dziennie skracało czas grypy u uczestników średnio o 4 dni w porównaniu do grupy przyjmującej placebo.
Tak, surowe i niedojrzałe owoce i kwiaty czarnego bzu zawierają sambunigrynę, która może powodować zatrucia. Gotowanie lub suszenie usuwa te toksyny, dzięki czemu przetworzone owoce i kwiaty są bezpieczne. Niebezpieczne są również pestki – po zetknięciu z kwasami żołądkowymi wydzielają cyjanowodór.
Czarny bez nie szkodzi na serce, wręcz przeciwnie – wspiera jego zdrowie, dzięki dużej zawartości antyoksydantów. Wzmacnia naczynia krwionośne, poprawia mikrokrążenie i pomaga obniżyć poziom cholesterolu. Należy jednak unikać spożywania surowych owoców i niedojrzałych kwiatów.
Źródła
1. Młynarczyk K., Walkowiak-Tomczak D., Łysiak G.P.: Bioactive properties of Sambucus nigra L. as a functional ingredient for food and pharmaceutical industry. Dostep online
2. Sidor A., Gramza-Michałowska A.: Advanced research on the antioxidant and health benefit of elderberry (Sambucus nigra) in food – a review. Dostęp online
3. Waszkiewicz-Robak B., Biller E.: Właściwości prozdrowotne czarnego bzu. Dostęp online
4. Wikiera A., Irla M., Mika M.: Prozdrowotne właściwości pektyn. Dostęp online
5. Zalega J., Szostak-Węgierek D.: Żywienie w profilaktyce nowotworów. Część I. Polifenole roślinne, karotenoidy, błonnik pokarmowy. Dostęp online
6. Samaszko-Fiertek J., Roguszczak P., Dmochowska B., et al.: Rutyna: budowa, właściwości. Dostęp online
7. Zakay-Rones Z., Thom E., Wollan T., et al.: Randomized Study of the Efficacy and Safety of Oral Elderberry Extract in the Treatment of Influenza A and B Virus Infections. Dostęp online
8. Jarosz M., Rychlik E., Stoś K., et al.: Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. Dostep online
9. Mocanu M.L., Amariei S.: Elderberries-A Source of Bioactive Compounds with Antiviral Action. Dostęp online
10. Zielińska-Pisklak M., Szeleszczuk Ł. Kuras M.: Rola witaminy C i cynku we wspomaganiu układu odpornościowego. Dostęp online
11. Sergiel I.: Flawonoidy – naturalne związki o potencjale przeciwwirusowym i przeciwnowotworowym. Dostęp online
Marta Traczyk Autor
Monika Sidorczuk Konsultacja Merytoryczna
