Czarny bez: właściwości, działanie i przeciwskazania
Czarny bez od wieków jest znany i ceniony za swoje właściwości zdrowotne. Już nasze babcie wykorzystywały jego kwiaty i owoce do przygotowywania wzmacniających soków i naparów. Dziś mądrość ludowa znajduje poparcie w nauce. Czarny bez to bogate źródło aktywnych biologicznie flawonoidów, znanych ze swoich właściwości antyoksydacyjnych.
Spożywanie naparów i soku z bzu jest szczególnie polecane w okresie jesienno-zimowym, który stanowi nie lada wyzwanie dla odporności.
Spis treści:
- Czarny bez – co to za roślina?
- Właściwości czarnego bzu
- Czarny bez: na co pomaga?
- Syrop z czarnego bzu: przepis
- Przeciwskazania do stosowania czarnego bzu
- Czarny bez: podsumowanie
Sprawdź inne składniki suplementów:
- Ostropest plamisty: właściwości, zastosowanie i suplementacja
- Omega-3: na co pomaga? Jak wybrać najlepszy suplement
- Jaki jest najmocniejszy kolagen na stawy: czy typ ma znaczenie?
Czarny bez – co to za roślina?
Czarny bez (łac. Sambucus nigra L.) to roślina stosowana od wieków w medycynie naturalnej. Jest ceniony zarówno za swoje właściwości zdrowotne, jak i walory smakowe.
Krzewy czarnego bzu występują naturalnie w Europie i północnej Afryce, jednak zostały wprowadzone również do niektórych części Azji i Ameryki Północnej. Bez czarny charakteryzuje się drobnymi białymi kwiatostanami oraz czarno-fioletowymi owocami.
Za intensywny kolor owoców czarnego bzu odpowiadają naturalne barwniki: antocyjany. Dzięki właściwościom antyoksydacyjnym to cenne składniki dla zdrowia człowieka.
Różne części bzu od wieków stosuje się w ziołolecznictwie, a kwiaty i owoce jako smaczny dodatek do napojów, sosów lub dżemów.
Wybrane produkty na odporność
Właściwości czarnego bzu
Czarny bez od dawna był wykorzystywany przez nasze babcie jako naturalny sposób na wsparcie odporności i zdrowia. Badania naukowe potwierdzają, że obecne w jego owocach i kwiatach flawonoidy wykazują działanie przeciwwirusowe.
Flawonoidy to naturalne substancje ochronne występujące w roślinach. Chronią roślinę przed wolnymi rodnikami, promieniowaniem UV czy patogenami i szkodnikami.
Działanie antyoksydacyjne jest niezwykle cenne także dla ludzi: dlatego warto włączyć flawonoidy do diety (głównie pod postacią owoców i warzyw). Antyoksydanty chronią organizm przed niszczycielską działalnością wolnych rodników, które mogą uszkadzać struktury komórkowe, przyczyniać się do powstawania stanów zapalnych i osłabiać odporność.
Antocyjany nalezą do grupy flawonoidów, które wykazują szczególnie silne działania antyoksydacyjne. Odpowiadają za czarno-fioletową barwę owoców czarnego bzu i działają niczym „ochronna farba”, dzięki której roślina może osłaniać się przed szkodliwym działaniem promieniowania UV, jak również bakteriami i grzybami.
Najcenniejszymi częściami czarnego bzu są jego dojrzałe owoce i kwiaty, z których robi się soki i napary.
Oprócz flawonoidów i antocyjanów owoce bzu zawierają znaczne ilości przeciwutleniającej witaminy C. Wspiera ona również gojenie się ran i regenerację nabłonka.
Kwiaty są dobrym źródłem rutyny, która wzmacnia naczynia krwionośne i poprawia ich elastyczność i szczelność. Pomaga zapobiegać obrzękom i stanom zapalnym żył oraz wspomaga mikrokrążenie. Jej antyoksydacyjne działanie „wymiata” wolne rodniki i wzmacnia działanie witaminy C.
WAŻNE: Antyoksydanty (przeciwutleniacze) są cząsteczkami, które zwalczają wolne rodniki w organizmie. Szczególnie duża ilość wolnych rodników powstaje podczas stanów zapalnych, chorób czy na skutek palenia tytoniu. Niszczą one struktury komórkowe takie jak białka, lipidy czy nawet DNA.
Więcej informacji o działaniu antyoksydantów: Czym są antyoksydanty? Przykłady w diecie.
Czarny bez: na co pomaga?
Prozdrowotne właściwości czarnego bzu nie umknęły również uwadze naukowców. Liczne badania dowiodły jego przeciwwirusowego i przeciwbakteryjnego działania, dzięki czemu z powodzeniem może być stosowany jako naturalne wsparcie odporności.
- Skrócenie czasu infekcji: badanie opublikowane w 2004 roku na 60 pacjentach chorych na grypę udowodniło, że syrop z owoców bzu jest w stanie wzmocnić organizm podczas grypy. Przyjmowanie 15 ml syropu 4 razy dziennie w porównaniu do grupy przyjmującej placebo skróciło przebieg choroby o 4 dni.
- Złagodzenie objawów choroby: przegląd z 2020 roku obejmujący 5 badań z udziałem 936 dorosłych uczestników wykazał, że preparaty ziołowe na bazie owoców czarnego bzu mogą skrócić czas trwania i o połowę złagodzić objawy infekcji wirusowych (gorączka, ból głowy, katar i zatkany nos), jeśli zostaną spożyte w ciągu pierwszych 48 godzin choroby. Wnioski te oparto na badaniach klinicznych, w których ekstrakt z czarnego bzu podawano przez krótki okres – 16 dni.
- Zahamowanie namnażania się bakterii: dodanie 10% ekstraktu z owoców czarnego bzu do hodowli bakteryjnych spowodowało zmniejszenie o ponad 70% wzrost bakterii odpowiadających za infekcje górnych dróg oddechowych w stosunku do hodowli bez dodatku ekstraktu z bzu czarnego. Natomiast przy 20% stężeniu ekstraktu z owoców zaobserwowano ponad 99% redukcję wzrostu bakterii.
Może Cię również zainteresować: Jak wzmocnić układ immunologiczny u dorosłych? 5 filarów.
Syrop z czarnego bzu: przepis
Syrop z owoców czarnego bzu jest idealnym wsparciem organizmu okresie jesienno-zimowym. W ramach profilaktyki przeziębień możesz dodawać go do lekko przestudzonej herbaty zamiast cukru. Stworzysz dzięki temu rozgrzewający napój, który dostarczy organizmowi zdrowych przeciwutleniaczy i wzmocni Twój układ odpornościowy.
Sprawdź prosty przepis przygotowany przez dietetyczkę kliniczną Agnieszkę Ślusarską-Staniszewską.
Syrop z czarnego bzu
Składniki:
- 500 g dojrzałych owoców czarnego bzu
- 500 ml wody
- 300 g cukru (lub więcej, w zależności od preferencji)
- Sok z 1 cytryny (opcjonalnie)
Przygotowanie:
Owoce czarnego bzu należy oderwać od gałązek i dokładnie umyć. Owoce umieścić w garnku i zalać wodą. Gotować przez około 10-15 minut, aż owoce zmiękną. Następnie przecedzić przez sito, aby oddzielić sok od pestek. Do powstałego soku dodać cukier i gotować na małym ogniu przez około 10-15 minut, aż syrop zgęstnieje. Na koniec dodać sok z cytryny, który poprawi smak i pomoże w konserwacji. Gorący syrop przelać do sterylizowanych butelek lub słoików. Przechowywać w chłodnym miejscu.
Na zdrowie!
Przeciwskazania do stosowania czarnego bzu
Choć czarny bez ma wiele właściwości korzystnych dla zdrowia, należy pamiętać, że jego surowe i niedojrzałe owoce i kwiaty są toksyczne. Zawierają sambunigrynę – trującą substancję, która może spowodować silne zatrucie i dolegliwości ze strony układu pokarmowego.
Związek ten zostaje jednak całkowicie zneutralizowany pod wpływem obróbki cieplnej, takiej jak gotowanie lub suszenie.
Podczas przygotowywania soków lub przetworów z owoców czarnego bzu ważne jest, by oddzielić pestki od miąższu i uniknąć ich przypadkowego połknięcia. Pestki po zetknięciu z sokami trawiennymi wydzielają silnie szkodliwy dla zdrowia kwas cyjanowodorowy.
Wybrane produkty na odporność
Czarny bez: podsumowanie
- Zdrowotne właściwości czarnego bzu znane są od pokoleń: Stosowane w medycynie ludowej i ziołolecznictwie napary i soki są do dziś powszechnie wykorzystywane w profilaktyce przeziębienia i grypy.
- Czarny bez to roślina o silnych właściwościach antyoksydacyjnych: Stosowanie produktów z czarnego bzu wzmacnia układ odpornościowy, działa przeciwwirusowo i przeciwbakteryjnie.
- Źle przygotowany dziki bez może być trujący: Niedojrzałe i surowe owoce i kwiaty bzu zawierają toksyczne substancje, które zostają jednak zneutralizowane pod wpływem suszenia lub gotowania. Należy również uważać na pestki – ich połknięcie może prowadzić do poważnego zatrucia.
FAQ
Owoce i kwiaty czarnego bzu zawierają silne antyoksydanty, które mają działanie wzmacniające na układ odpornościowy. W jednym z badań opublikowanych w 2004 roku spożywanie 15 ml syropu z owoców bzu 4 razy dziennie skracało czas grypy u uczestników średnio o 4 dni w porównaniu do grupy przyjmującej placebo.
Tak, surowe i niedojrzałe owoce i kwiaty czarnego bzu zawierają sambunigrynę, która może powodować zatrucia. Gotowanie lub suszenie usuwa te toksyny, dzięki czemu przetworzone owoce i kwiaty są bezpieczne. Niebezpieczne są również pestki – po zetknięciu z kwasami żołądkowymi wydzielają cyjanowodór.
Czarny bez nie szkodzi na serce, wręcz przeciwnie – wspiera jego zdrowie, dzięki dużej zawartości antyoksydantów. Wzmacnia naczynia krwionośne, poprawia mikrokrążenie i pomaga obniżyć poziom cholesterolu. Należy jednak unikać spożywania surowych owoców i niedojrzałych kwiatów.
Źródła
1. Młynarczyk K., Walkowiak-Tomczak D., Łysiak G.P.: Bioactive properties of Sambucus nigra L. as a functional ingredient for food and pharmaceutical industry. Dostep online
2. Sidor A., Gramza-Michałowska A.: Advanced research on the antioxidant and health benefit of elderberry (Sambucus nigra) in food – a review. Dostęp online
3. Waszkiewicz-Robak B., Biller E.: Właściwości prozdrowotne czarnego bzu. Dostęp online
4. Wikiera A., Irla M., Mika M.: Prozdrowotne właściwości pektyn. Dostęp online
5. Zalega J., Szostak-Węgierek D.: Żywienie w profilaktyce nowotworów. Część I. Polifenole roślinne, karotenoidy, błonnik pokarmowy. Dostęp online
6. Samaszko-Fiertek J., Roguszczak P., Dmochowska B., et al.: Rutyna: budowa, właściwości. Dostęp online
7. Zakay-Rones Z., Thom E., Wollan T., et al.: Randomized Study of the Efficacy and Safety of Oral Elderberry Extract in the Treatment of Influenza A and B Virus Infections. Dostęp online
8. Jarosz M., Rychlik E., Stoś K., et al.: Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. Dostep online
9. Mocanu M.L., Amariei S.: Elderberries-A Source of Bioactive Compounds with Antiviral Action. Dostęp online
10. Zielińska-Pisklak M., Szeleszczuk Ł. Kuras M.: Rola witaminy C i cynku we wspomaganiu układu odpornościowego. Dostęp online
11. Sergiel I.: Flawonoidy – naturalne związki o potencjale przeciwwirusowym i przeciwnowotworowym. Dostęp online
Marta Traczyk Autor
Monika Sidorczuk Konsultacja Merytoryczna
