Kwasy omega-3 w promocji 2+1 GRATIS! Do końca promocji pozostało: 00:00:00. Sprawdź

Fitosterole: czym są i w jakich produktach występują?

Opublikowano: 11.2022
Odsłony: 10381

Fitosterole to naturalne związki chemiczne, występujące w roślinach. Badania potwierdzają, że ich regularne spożywanie, może przyczynić się do obniżenia poziomu „złego cholesterolu” – który odpowiada między innymi za zwiększone ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.

Twoje ciało nie potrafi samodzielnie syntezować fitosteroli – są to związki wytwarzane wyłącznie przez rośliny. Najlepiej więc dostarczać je organizmowi za pomocą odpowiedniej diety lub suplementacji. 

Z tego artykułu dowiesz się:

Źródła fitosteroli w diecie

Może Cię zainteresować:

Czym są fitosterole?

Fitosterole to związki chemiczne, produkowane przez rośliny. Pod względem budowy i funkcji są bardzo podobne do cholesterolu (podobnie jak on wchodzą w skład tłuszczów) – to ważne i poniżej wyjaśnię Ci szczegółowo dlaczego.

Nanocząsteczka lipidowa
Fitosterole, podobnie jak cholesterol, wchodzą w skład tłuszczów.

Zarówno fitosterole, jak i cholesterol wchodzą w skład błon komórkowych i stabilizują budowę ich warstwy lipidowej. Podstawowa różnica – cholesterol występuje w tkankach zwierzęcych, a fitosterole w tkankach roślinnych.

Fitosterole roślinne – rodzaje

Jak dotąd wyróżniono i nazwano ponad 250 fitosteroli – każda roślina wyposażona jest w charakterystyczną dla siebie kombinację tych związków. Wszystkie tkanki roślinne zawierają fitosterole, jednak największe stężenie tych substancji obserwujemy w:

  • nasionach i pestkach,
  • owocach i warzywach,
  • olejach pozyskanych z roślin,
  • produktach pełnoziarnistych.

Najczęściej spotykane fitosterole to:

  • β-sitosterol,
  • kampesterol,
  • stigmasterol.

W grupie fitosteroli mieszczą się sterole i stanole roślinne, które różnią się budową chemiczną, oraz ich zestryfikowane formy (czyli poddane specjalistycznym zabiegom chemicznym).

Fitosterole to aktywne molekuły, wykorzystywane w profilaktyce wielu schorzeń. Czas przyjrzeć się bliżej ich właściwościom oraz temu jak wpływają na ludzki organizm.

Marzena Kucia, doktor nauk biologicznych
Jedynie 2% fitosteroli, które przyjmujesz z dietą jest przyswajana przez Twój organizm. To bardzo niewiele – porównując do cholesterolu, którego wchłanianie z pożywienia wynosi około 50%. Dlatego często nie wystarczy dostarczać fitosteroli z dietą – i warto zdecydować się na suplementację.
Marzena Kucia, doktor nauk biologicznych

Fitosterole – działanie

Badania pokazują, że fitosterole mogą pomóc w obniżeniu poziomu „złego cholesterolu” we krwi. Według EFSA (Europejska Agencja ds. Bezpieczeństwa Żywności) przyjmowanie 0,8-1 g fitosteroli dziennie wpływa na statystycznie istotne obniżenie poziomu cholesterolu we krwi.   

Zgodnie z badaniami naukowców z Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku, fitosterole to także umiarkowanie aktywne antyoksydanty (które wspierają naturalne mechanizmy obronne komórek).

Może Cię zainteresować: Witamina C – jak działa? 9 funkcji, źródła, niedobór i suplementacja

Fitosterole a cholesterol

Fitosterole mają bardzo podobną budowę i funkcje do „złego” cholesterolu LDL-C – i jest to jeden z powodów, dla których mogą pomóc w obniżeniu jego poziomu we krwi. Jak to dokładnie działa?

Fitosterole, podobnie jak cholesterol są wchłaniane w jelicie cienkim a następnie wychwytywane przez nośnik białkowy NPC1L1, który reguluje również początkowy etap ich wchłaniania. Następnie wraz z krwią są transportowane do wątroby i  nadnerczy, a następnie do tkanek budujących Twoje ciało.

Wyobraź sobie, że Twój przewód pokarmowy to maszyna, która ma jedno podstawowe zadanie – dostarczyć organizmowi koniecznych substancji odżywczych. W tym celu pokarmy są rozdrabniane, trawione, a następnie wchłaniane do krwi.

Wnętrze jelita cienkiego. Widoczne kosmki jelitowe i substancje odżywcze.
Wchłanianie substancji odżywczych w jelicie cienkim.

Wchłanianie substancji odżywczych odbywa się na różnych etapach – w głównej mierze odpowiada za to jelito cienkie. Nie ma tu miejsca na przypadki – Twój organizm zaprogramowany jest w taki sposób, żeby wchłaniać dokładnie tyle substancji każdego rodzaju, ile potrzebuje.

To trochę jak z dziecięcą grą w dopasowywanie kształtów – Twoje ciało może przyjąć konkretną ilość substancji o danym kształcie. A „kształt” cholesterolu i fitosteroli jest bardzo zbliżony. Dlatego te dwie substancje konkurują ze sobą na etapie wchłaniania w jelicie cienkim.

Jeśli Twoje ciało przyjmie więcej fitosteroli – wtedy mniej „złego” cholesterolu (nawet 30-50%) dostanie się do krwiobiegu, a pozostała część zostanie wydalona z organizmu.

Fitosterole nie wpływają natomiast w żaden sposób na poziom „dobrego” cholesterolu HDL-C.

WAŻNE: Zaobserwowano, że wpływ fitosteroli i ich działanie są silniejsze, jeśli są spożywane z pokarmem płynnym. Na efekt oddziaływania ma również wpływ pora posiłku – silniejszy wpływ odnotowano w przypadku steroli roślinnych przyjmowanych w porze lunchu.

Czytaj także: Omega-3 a cholesterol: jak kwas EPA dba o Twoje serce?

Fitosterole – w jakich produktach występują?

Fitosterole naturalnie występują w roślinach – przede wszystkim oleistych. Z tego względu dobrym źródłem tych związków są oleje roślinne: rzepakowy, słonecznikowy, oliwa z oliwek (ok. 1000 mg fitosteroli/100 g). Znajdziesz je także w roślinach strączkowych, orzechach, pomarańczach i figach.

Zawartość fitosteroli w produktach:

  • Oleje roślinne (zawartość 1000-1230.9 mg/100 g) – szczególnie bogatym źródłem fitosteroli są: olej kukurydziany, rzepakowy, słonecznikowy, krokoszowy, sojowy, oliwa z oliwek.
  • Rośliny strączkowe (zawartość (129.6-275.6 mg/100 g) – soja, czerwona fasola.
  • Orzechy (zawartość18.9-255.2 mg/100 g)– ziemne, laskowe, włoskie, pistacje, orzechy makadamia, nerkowce.
  • Produkty pełnoziarniste (zawartość 11.9-93.8 mg/100 g) – pieczywo pełnoziarniste, kasze, płatki zbożowe.

Świeże owoce (jabłka, morele, ananasy) i warzywa (kalafior, brokuł, szparagi) również zawierają fitosterole – jednak w mniejszym stężeniu, niż powyższe produkty. Szczególnie bogate w fitosterole są oleje nierafinowane. W procesie rafinacji zawartość fitosteroli w oleju obniża się.

Fitosterole dodawane są także do niektórych produktów, aby wzbogacić ich walory odżywcze. Sterole roślinne znajdziesz w składzie niektórych margaryn, chlebów, jogurtów, płatków, serów, a nawet czekoladzie.

Możliwa jest także suplementacja fitosteroli za pomocą kapsułek lub tabletek o określonej zawartości tych substancji.

WAŻNE: Zgodnie z badaniami naukowców z Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku głównymi źródłami fitosteroli w diecie Polaków są: olej rzepakowy (16,92%) białe pieczywo (16,65%) i margaryna miękka (8,33%). Zbiorczo: zboża i tłuszcze dostarczają 61% steroli roślinnych, a razem z owocami i warzywami: 80%.

Orzechy, nasiona oraz świeże owoce i warzywa to doskonałe źródło fitosteroli w diecie.

Kto powinien wzbogacić dietę o fitosterole?

Większość dorosłych osób może skorzystać na wzbogaceniu diety o fitosterole roślinne ze względu na ich wspomniany wpływ na obniżenie poziomu „złego” cholesterolu. Szczególnie poleca się ich stosowanie osobom, które:

  • Mają w rodzinie historię schorzeń sercowo-naczyniowych.
  • Mają podwyższony poziom cholesterolu LDL-C.
  • Chcą uzupełnić terapię statynami lub z jakiegoś powodu nie mogą jej stosować.
  • Zmagają się z miażdżycą.

Zanim zdecydujesz się na suplementację fitosteroli, skonsultuj się najpierw ze swoim lekarzem prowadzącym, który dobierze najlepszy dla Ciebie rodzaj terapii. 

Kto nie powinien suplementować fitosteroli?

Fitosterole wykazują szereg właściwości prozdrowotnych, jednak istnieją pewne przeciwwskazania w ich stosowaniu. Kto powinien wykazać szczególną ostrożność zanim zdecyduje się na wzbogacenie diety w fitosterole lub ich suplementację?

  • Kobiety w ciąży i karmiące piersią – nie ma wystarczających badań, które potwierdzają bezpieczeństwo stosowania fitosteroli dla kobiet ciężarnych i karmiących piersią.
  • Dzieci poniżej piątego roku życia – cholesterol jest istotny dla organizmów, które intensywnie rosną, dlatego nie poleca się obniżania jego poziomu w pierwszych latach życia dzieci.

Ostrożność w stosowaniu steroli roślinnych zaleca się także osobom z dziedziczną sitosterolemią. To bardzo rzadka choroba (występuje 1/1 000 000 przypadków), która polega na zwiększonym wchłanianiu jelitowym fitosteroli i gromadzeniem tych substancji w tkankach i osoczu krwi.

Fitosterole – zalecane porcje

Fitosterole są bezpieczne dla zdrowych osób – przy suplementacji należy jednak trzymać się porcji, zalecanych przez producenta. Nie poleca się przyjmować porcji większej, niż 3 g dziennie. Ewentualne efekty uboczne to biegunka i tłuszcz w stolcu. Szczególną ostrożność w suplementacji należy zachować u osób ze sitosterolemią.

Marzena Kucia, doktor nauk biologicznych
Sterole roślinne pomagają w utrzymaniu prawidłowego poziomu cholesterolu, jeśli przyjmujesz przynajmniej 0,8 g dziennie. Badania wskazują, że przy spożyciu na poziomie 2 g dziennie, fitosterole mogą obniżyć absorbcję cholesterolu i obniżyć poziom cholesterolu LDL-C o 8-10%.
Marzena Kucia, doktor nauk biologicznych

PODSUMOWANIE: Czy warto wzbogacić dietę o fitosterole?

Odpowiadając krótko: w większości wypadków warto. Oczywiście przed decyzją o suplementacji najlepiej skonsultuj się ze swoim lekarzem prowadzącym i ustal najlepszy dla Ciebie sposób terapii. W żadnym wypadku nie należy też zastępować wskazanych przez lekarza środków farmakologicznych przez suplementację.

  • Fitosterole to substancje chemiczne, wchodzące w skład tłuszczów, które występują w roślinach. Twoje ciało nie potrafi produkować ich samodzielnie – możesz jednak dostarczyć je organizmowi za pomocą odpowiedniej diety lub suplementacji.
  • Badania wykazują, że przyjmowanie 0,8-1 g steroli roślinnych dziennie wpływa na statystycznie istotną redukcję „złego” cholesterolu (LDL-C) we krwi.
  • Jeśli chcesz wzbogacić dietę o fitosterole, najlepiej sięgnij po: nierafinowane oleje roślinne, rośliny strączkowe, orzechy i produkty pełnoziarniste (pieczywo, płatki, otręby).

Dziękuję za przeczytanie mojego artykułu! Mam nadzieję, że o fitosterolach wiesz już prawie wszystko. Zapraszam do lektury pozostałych artykułów na blogu Natural.pl.

FAQ

Fitosterole znajdują również zastosowanie w kosmetyce. Znajdziesz je w składzie wielu szamponów i farb. Niektóre badania sugerują, że wspomagają one syntezę kolagenu, który odpowiada m.in. za sprężystość skóry i zdrowy wygląd włosów. Potwierdzenie tej tezy wymaga jednak dodatkowych testów.

Istnieją badania, które sugerują, że fitosterole łagodzą uderzenia gorąca i inne niedogodności okresu menopauzy. Temat wymaga jednak dalszych testów.

W większości wypadków fitosterole przyjmowane w rekomendowanych porcjach (do 3 g dziennie) są bezpieczne dla zdrowych osób. Od suplementacji powinny powstrzymać się kobiety w ciąży i karmiące piersią (mogą natomiast stosować je w diecie), dzieci do piątego roku życia i osoby cierpiące na sitosterolemię.

Istnieje badanie, które wykazało obniżenie poziomu testosteronu w wyniku suplementacji fitosteroli (obniżenie poziomu testosteronu o 33% po 22 dniach suplementacji). Trzeba jednak zaznaczyć, że badanie zostało wykonane na szczurach i aby poznać ich wpływ na ludzki organizm, trzeba je powtórzyć.

Tak, badanie przeprowadzone w 2008 roku wykazało, że margaryna wzbogacona sterolami i stanolami roślinnymi obniża poziom cholesterolu LDL-C. Wśród grupy kontrolnej 15 osób, jedna część otrzymywała margarynę wzbogaconą o fitosterole, druga zaś margarynę bez dodatków. Po 16 tygodniach eksperymentu poziom cholesterolu LDL-C u pierwszej grupy został obniżony.

Na razie za wcześnie, aby to jednoznacznie stwierdzić, jednak niektóre badania dają obiecujące rezultaty. W 2022 roku zbadano wpływ sproszkowanego stigmasterolu (jednego ze steroli roślinnych) na rozrost i żywotność komórek raka sutka u myszy.

Stwierdzono wpływ na zmniejszenie żywotności guza oraz indukowanie apoptozy (czyli destrukcji komórek). Potwierdzenie wpływu steroli roślinnych na komórki nowotworowe w ludzkim organizmie wymaga jednak dalszych badań.   

Agata Jach

Autor

Redaktorka Natural.pl. W tekstach podejmuję tematy związane ze zdrowiem i biologią człowieka, ze szczególnym uwzględnieniem zbilansowanego i zdrowego odżywiania. Opieram się tylko na wiarygodnych, potwierdzonych i aktualnych źródłach, takich jak: PubMed, Frontiers in Phisiology, czy Oxford Academic, oraz wiedzy ekspertów. Wszystko po to, aby pomóc Ci podjąć świadome decyzje dotyczące Twojego zdrowia.

Marzena Kucia

Konsultacja Merytoryczna

Doktor nauk biologicznych – absolwentka SGGW i Uniwersytetu Poczdamskiego. Beneficjentka grantu przyznawanego młodym naukowcom w ramach europejskiego projektu EARNEST (z ang.: Early Nutrition Programming). Prowadziła badania nad wpływem diety wysokobiałkowej na przebieg ciąży, laktacji i ekspresji genów u potomstwa w Research Institute for Farm Animal Biology pod Rostockiem. Pasjonatka epigenetyki i programowania żywieniowego.

1. Jarosz M., Rychlik E., Stoś K., Charzewska J.: Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. Dostęp online.

2. Banach M., Burchardt P., Chlebus K., Dobrowolski P., Dudek D., Dyrbus K., Gąsior M., Jankowski P.: Wytyczne PTL/KLRWP/PTK/PTDL/PTD/PTNT diagnostyki i leczenia zaburzeń lipidowych w Polsce 2021. Dostęp online.

3. Salehi B., Quispe C., Sharifi-Rad J., Cruz-Martins., et al.: Phytosterols: From Preclinical Evidence to Potential Clinical Applications. Dostęp online.

4. Gylling H., Simonen P.: Phytosterols, Phytostanols, and Lipoprotein Metabolism. Dostęp online.

5. Gylling H., Plat J., Turley S., et al.: Plant sterols and plant stanols in the management of dyslipidaemia and prevention of cardiovascular disease. Dostęp online.

6.  Wiley J.: EFSA Journal. Dostęp online.

7. Cybulska B., Kłosiewicz-Latoszek L., Penson P., et al.: How much should LDL cholesterol be lowered in secondary prevention? Clinical efficacy and safety in the era of PCSK9 inhibitors. Dostęp online.

8. Amborse J., Barua R.: The pathophysiology of cigarette smoking and cardiovascular disease: an update. Dostęp online.

9. Szymańska R., Kruk J.: Fitosterole – występowanie i znaczenie dla człowieka. Dostęp online.

10. Makhmudova U., Schulze P., Luttjohan P., et al.: Phytosterols and Cardiovascular Disease. Dostęp online.

11. Kopylov A., Malsagova K., Stepanov A., et al.: Diversity of Plant Sterols Metabolism: The Impact on Human Health, Sport, and Accumulation of Contaminating Sterols. Dostęp online.

12. Tanaka M., Misawa E., Yamauchi K., et al.: Effects of plant sterols derived from Aloe vera gel on human dermal fibroblasts in vitro and on skin condition in Japanese women. Dostęp online.

13. Dweck A.: lsoflavones, Phytohormones and Phytosterols. Dostęp online.

14. Rideout T., Movsesian Ch., Tsai Y., et al.: Maternal Phytosterol Supplementation during Pregnancy and Lactation Modulates Lipid and Lipoprotein Response in Offspring of apoE-Deficient Mice. Dostęp online.

15. Santos H.: The Need for Sex Hormone Analysis in Addition to Long-Term Follow-Up of Phytosterol Supplementation. Dostęp online.

16. AlejMojarad M., Pourmahdian A.: The inhibitory role of stigmasterol on tumor growth by inducing apoptosis in Balb/c mouse with spontaneous breast tumor (SMMT).Dostęp online.

Najnowsze wpisy

Najczęściej oglądane po przeczytaniu tego artykułu:

ProstaXin®
5,00

od 44,95  za miesiąc

POZNAJ SUPLEMENT
ReduXin™ Forte
4,90

od 94,50  za miesiąc

POZNAJ SUPLEMENT
CholestControl™
5,00

od 69,90  za miesiąc

POZNAJ SUPLEMENT
OmegaMarine™
5,00

od 32,17  za miesiąc

POZNAJ SUPLEMENT

Opinie naszych Klientów*Publikowane opinie zostały zebrane przez serwis www.trustpilot.com i nie podlegały weryfikacji Natural Pharmaceuticals.

Darmowa dostawa od 299 zł Darmowa dostawa od 299 zł
30 dni na zwrot 30 dni na zwrot
Satysfakcja gwarantowana Satysfakcja gwarantowana
Bezpieczne płatności Bezpieczne płatności
Członek GOED Krajowa Rada Suplementów i Odżywek Firma Przyjazna Klientowi Zdrowa Marka Roku Dziecięca Marka Roku Męska Marka Roku Firma z Sercem - UNICEF